Vaak hoor je bij het herstellen van een eetprobleem of eetstoornis iets over zelfbeeld. Maar wat is een zelfbeeld eigenlijk en wat gebeurt hiermee wanneer je een eetprobleem of eetstoornis hebt?
Simpel gezegd: het beeld wat je van jezelf hebt, is je zelfbeeld. Bedenk nu eens voor jezelf wat voor jou zelfbeeld betekent?
Vaak wordt er door mensen met een eetstoornis of eetprobleem bij zelfbeeld een omschrijving gegeven van het uiterlijk en hoe diegene zijn of haar uiterlijk ervaart. Dus niet de feitelijke informatie van hoe diegene eruit ziet, maar een mening over hoe hij of zijn denkt over het eigen uiterlijk. Geen realistisch beeld. Soms wordt dit aangevuld met negatieve eigenschappen.
Er wordt vergeten dat zelfbeeld veel meer is dan je uiterlijk. Je zelfbeeld is het beeld dat je hebt over zowel je innerlijke als uiterlijke kenmerken. Het zijn gedachten en overtuigingen, alles wat jij hebt meegemaakt, vormt jouw zelfbeeld.
Negatief zelfbeeld
Een negatief zelfbeeld betekent dat jij jezelf als minder inschat dat dat je daadwerkelijk bent. Je ziet je eigen sterke kanten en positieve punten niet goed, en je verliest jezelf constant in het vergelijken met anderen. Tijdens deze vergelijking kom jij zelf altijd als ‘minste’ naar voren. Constant negatief over jezelf te denken zorgt ervoor dat jij dit geloofd. Als jij bijvoorbeeld een examen of belangrijke presentatie niet goed hebt gedaan, en je blijft zeggen dat je super dom bent, zul je merken dat je dit gaat geloven. En zul je merken dat deze overtuiging (ik ben dom), op meerdere plekken van je leven tevoorschijn gaat komen. Het gevolg is dat jij je dom voelt wanneer jij een examen of presentatie moet geven, maar ook wanneer je naar de supermarkt loopt, moet afrekenen, met vrienden bent etc. Je zelfbeeld wordt door dit gedrag alleen maar negatiever en wordt het vertrouwen in jezelf alleen naar minder.
Gevolgen van een negatief zelfbeeld
Jezelf minder vinden dan een ander, minder waard, slim, mooi etc. kan heel naar zijn. Wat vaak gezien wordt bij eetstoornissen is dat de focus komt te liggen op zaken die wel gecontroleerd kunnen worden. Bijvoorbeeld op schoolwerk, een goed cijfer, geeft je dan het gevoel dat je slim bent. DIt is vaak van korte duur doordat de overtuiging: Ik ben dom, zo in je hoofd vast zit. Ook wordt de focus op het uiterlijk gelegd, hier heb je zelf namelijk ook (deels) invloed op.
Vertekend zelfbeeld
Een vertekend zelfbeeld bij eetstoornissen en eetproblemen komt vaak voor. Dit ontstaat vaak vanuit een negatief zelfbeeld, waarin je minder vertrouwen over jezelf hebt. Hoe je over jezelf denkt, dus je zelfbeeld, heeft niet veel te maken met hoe je eruit ziet of wat je allemaal hebt bereikt. Het heeft alles te maken met hoe je denkt over je uiterlijk en hoe je denkt over wat je hebt bereikt. Je kent vast mensen die ongeveer hetzelfde hebben gedaan of bereikt in hun leven, of die ongeveer hetzelfde lichaam/uiterlijk hebben. En toch kan een van deze mensen zeer tevreden met zichzelf zijn en een positief zelfbeeld hebben. Terwijl de ander negatief over zichzelf denkt, en een negatief zelfbeeld heeft.
Gevolg van een vertekend zelfbeeld op uiterlijk
Mensen met een eetstoornis schatten hun lichaam altijd groter in dan dat het is. Het beeld dat zij van zichzelf hebben is van een groter/breder/dikker lichaam dan dat ze daadwerkelijk hebben. Het gevolg is dat het lichaam niet meer goed kan leren wat de omvang echt is. Het lichaam leert namelijk zijn omvang door aanraking. Wanneer jij ergens tegenaan stoot, gaat er een signaal naar je brein. In je brein ligt een plattegrond van jouw lichaam opgeslagen. Hierop staan de afmetingen, wanneer je ergens tegenaan stoot, past jouw brein de plattegrond aan. Dit is essentieel, omdat je hierdoor de afstand weet naar bijvoorbeeld je glas dat je op wil pakken, en weet of je ergens tussendoor past of niet. Een goed voorbeeld is wanneer een vrouw zwanger is. Je lichaam heeft de plattegrond van een niet zwangere vrouw in het hoofd. De buik groeit opeens zo hard, waardoor het moeilijk in te schatten is of je ergens tussendoor past. Het gevolg is dat je buik soms ergens tegenaan stoot. Door dit stoten leert het lijf: O wacht er zit nu een buik aan mij waar ik rekening mee moet houden. Wanneer je jezelf als te dun in schat, stoot je juist nergens tegen aan. Waardoor het lijf dus nooit leert de plattegrond aan te passen. Het gevolg is dat jij jezelf als groter in blijft schatten dan je bent: negatief zelfbeeld over je uiterlijk.
Gevolg van focus op uiterlijk
Een vertekend zelfbeeld over je uiterlijk zorgt bij eetstoornissen voor een mega focus op het uiterlijk. Er ontstaat vaak een drang om het uiterlijk constant te controleren. Door heel vaak in de spiegel te kijken, te wegen, calorieën te tellen en het lijf te voelen etc. Doordat er gefocust wordt op hetgeen wat niet goed is, wordt je zelfbeeld alleen maar negatiever.
Wat nu?
Besef je eerst dat je zelfbeeld veel groter is dan alleen je uiterlijk. Wat zijn je goede kwaliteiten? Ga voor jezelf eens na wat jij op een dag doet om je uiterlijk te controleren. Maak vervolgens een lijstje met dingen die je anders gaat doen. Als je bijvoorbeeld altijd naakt in de spiegel na het douchen, of telkens je spiegelbeeld checkt wanneer je langs een spiegel of raam loopt, is het verstandig om hiermee te stoppen. Doordat je de focus afhaalt van wat volgens jou (want het is jouw beeld over jezelf, dat jij zelf hebt bedacht), negatief is. Zul je merken dat je hier minder negatief over gaat denken. Onthoud hierbij ook dat jouw perfect niet het perfect is van een ander, stop met vergelijken en focus je op dingen die jou echt gelukkig maken. Niet omdat ze een negatief zelfbeeld oplossen, maar omdat ze een gevoel van verbinding geven. Focus je op dingen die je later met trots aan je kinderen of kleinkinderen kan vertellen, op dingen die over jou verteld worden wanneer je er niet meer bent. Want geloof me, niemand gaat zeggen op jouw begrafenis: Wat was ze mooi dun.
